Kahimanang Pangkarpintero

Duha ka mga karpintero ang nia sa among balay karon. Uban ni sila sa mga karpintero kaniadto nga nagtukod sa among balay. Ania sila kay duna’y ayohunon sa among balay.

Dugay-dugay na pud ko wala makakita og “live” nga karpintero nga nagtrabaho. Ang katapusan tingali nakong pagkakita mao kadtong mga dose anyos pa ko, kaniadtong gihimo pa ang among balay.

Karong ania sila, ako silang gihinabi. Daghan kong mga pangutana bahin sa ilahang mga gamit ug trabaho. Gio-obserbaran pud nako ang ilang paagi.

Ang mga importanteng mga gamit sa karpintero, Bay, mao ang mosunod: gabas, martilyo, sapilya, metrosan, pitik, lapis, tigib, tunton, eskwala, ug bara de kabra. Ako kini silang ipaila-ila og tagsa-tagsa.

Ang gabas sa ininglis, “saw”. Mao kini ang gamit sa karpintero nga dagha’g ngipon. Gamiton kini sa pagputol sa kahoy. Aduna’y nagkadaiyang matang sa gabas. Pananglitan, usa ka matang sa gabas ang gamiton sa karpintero aron putlon ang kahoy latas sa grano niini. Lahi pud ang porma sa ngipon niining maong gabas. Kung gabson ang kahoy uyon sa grano, lain pud nga gabas ang gamiton. Ug ang kanang mga pino nga kahoy nga mora’g balas, mao kana’y gitawag nga ginabas. Ang ginabas mahimong gawion sa paghaling sa daub. Mahimo sab kini gamiton nga sugnod sa sansanan.

Kanang puthaw nga duna’y ulo ug duna’y duha ka sungay sa luyo mao kana’y gitawag nga martilyo. Kasagaran ang puan (hawiranan o gunitanan sa martilyo) niini ginama sa kahoy. Apan duna’y ubang puan nga puthaw. Ang martilyo mao ang gamiton sa karpintero pagpataop sa lansang sa kahoy. Ang sungay sa martilyo (kanang nagporma og “Y” luyo sa ulo) mao ang gamiton sa pag-ibot sa lansang. Gawas niini, aduna pa’y ubang gamit ang martilyo. Mahimo sab kini gamiton sa pagpatul-id sa lansang nga nahiwi. Mahimo sab kini gamiton uban sa tigib (ato ning ipaila-ila karong taud-taod). Mahimo sab kining gawion sa pagdukdok nianang mga gahi’g ulo–ilabi na ang mga dagkong lansang.

Malagmit ang dos por dos nga imong mapalit sa tindahan sapnot ug sagapsapon ang gawas nga bahin. Busa, gamiton sa karpintero ang sapilya aron kini mahamis. Imo kining ibagnus-bagnos sa nawong sa tabla aron kini mohamis. Ang sapilya, sa ininglis, “wood shave,” ug kanang kulot nga pirasong kahoy nga molukso sa sapilya gitawag og sinapilya. Mahimong gamiton ang sinapilya nga sugnod o panghaling tungod kay dali ra kining mosilaob. Apan, alang nianang mga tawong sapnot og dagway, Bay, bisan pa’g sapilya wala’y maikatabang nila.

Gamiton sa karpintero ang metrosan aron pagsukod. Gamiton kini kung magpedidos siya o kung aktwal na nga magsukod sa kahoy nga putlon aron mapaigo. Sa ininglis, ang metrosan gitawag og “tape measure.”

Aron duna’y tul-id nga giya inig putol sa kahoy (labi na kung taas ang gabsonon), gamiton sa karpintero ang pitik aron markahan ang kahoy. Ang pitik ginama sa lambo nga hinumol sa anoos ug gilukot sulod sa gamay’ng sudlanan. Sa tumoy sa lambo duna’y gihigot nga suwelas (gamay’ng lansang, “shoe nail”) Pananglitan, maggabas ka og tabla pataas. Imong sukdon ang gilapdon gikan sa ibabaw’ng kilid ug gikan sa ubos nga kilid. Natural, lapis ang imong gamiton pagmarka. Ang duha ka nahimong marka imong sumpayon pinaagi sa pitik. Imong ilansang ang tumoy sa pitik sa unang marka ug imong birahon ang lambo paingon sa ikaduhang marka diin hugot nimo kining ipiit. Kinahanglan hugot ang lambo aron tul-id gyud ang linya nga mahimo. Dayon, bitaron nimo ang tunga-tunga sa lambo ug buhian dayon aron molakra ang anoos sa kahoy. Duna ka na’y tul-id nga linya. Sayon kaayo sabton nganong gitawag ni siya’g “pitik,” Bay no? Apan, ambot lang unsa’y ininglis aning maong galamiton. Nangutana ko sa karpintero, apan wala pud siya masayod.

Tigib ang tawag nianang gamit sa karpintero nga gamiton sa pagkulit og kahoy. Sa iningles, nailhan kining “chisel.” Pananglitan, maghimo ka og kwadradong lungag sa tunga sa tabla nga baga. Silsilon nimo ang lungag pinaagi sa tigib. Martilyo ang imong gamiton sa pagdukdok sa ulo sa tigib.

Pananglitan, Bay, maggama ka og poste para sa imong pultahan. Kinahanglan gyud nga dili kini magtakilid. Busa, gamiton sa karpintero ang tunton (sa iningles, “plumb line and bob”) aron maseguro nga tiptip ug perpendikular ang barog niini. Ang tunton kasagarang ginama sa puthaw. Mora’g apa ang porma niini ug bug-at. Duna kini siya’y sumpay nga higot aron mahimong ibitay. Kung magbitay ang tunton, ang higot niini mahimong gamiton nga giya aron maseguro nga tiptip ug perpendikular ang barog sa imong poste.

Karon nga naghisgot man ta’g perpendikular, atong ilailahon ang eskwala. Sa ininglis, “square.” Mao kini ang gamiton sa karpintero sa pagmarka og “right angles.” Apan naglibog ko nganong gitawag ni siya’g “square” nga ang porma sa eskwala sa karpintero mora man og “L.”

Aron pagligwat sa mga dagkong kahoy o lansang, gamiton sa karpintero ang bara de kabra. Puthaw kini siya nga aduna’y “Y” sa tumoy nga pangkimpit sa ulo sa lansang. Duna pud kini bara sa tumoy nga pangligwat o pangkubkob. Sa ininglis, ang bara de kabra giila nga “claw bar.”

Pastilan Bay, lingaw kaayo kong nagtan-aw ni Manoy Joven ug Manoy Rudy nga nagtrabaho. Apil-apil sab ko og gabas-gabas, sapilya-sapilya. Na, ang kuyaw ani kung ganahan na lang ko mag-karpintero. Unsa man sa’y dautan sa pangarpintero, Bay? Wala man tingali. Si Noy Joven man gani, usa siya sa mga edukadong karpintero nga akong nailhan. Pulido nga motrabaho. Kugihan. Limpyo ang ginama ug wala magkayamukat. Daghan pud siya’g nasayran bahin sa pangarpintero. Sa tinuoray lang, ang mga impormasyon nga akong gipaambit nimo karon akong mga pinupo gikan sa among pagkukabildo.

Kung nanginahanglan ka’g karpintero, Bay, ingna lang ko, kay akong i-rekomendar nimo si Manoy Joven.