Sangpit Senyor!

Hapit na ang Sinulog. Pila ka adlaw na lang, mag-Pit Senyor na sab ang tibuok Sugbo. Kining Pangilin sa Santo Nino sa Sugbo, Bay, usa sa mga kinaham ug inila nga kasaulogan sa mga Sugbuanon. Inila kini dili lamang sa mga igsoon natong Filipino, kondili sa mga banyagang dumuduong sab.

Daghang mga langyaw ang moduaw sa Sugbo matag Sinulog, Bay. Tingali tungod kay maayo kaayo pagkabaligya sa atong Department of Tourism ang maong kasaulogan. Kung daghang banyaga, daghang dolyar ang mosulod sa nasod. Kung daghang dolyar, dako ang abag sa ekonomiya. Kung lig-on ang ekonomiya, kitang mga lumulupyo ang mabulahan, di ba?

Busa, ayaw’g katingala kung ubay-ubay ka’g masugatan nga mga banyagang dumuduong karong mga panahona. Matod pa sa usa ka balita sa mga mantalaan, bisan niadtong miaging semana pa lang, puno na ang mga hotel dinhi sa dakbayan.

Nganong batobalani man kaayo kining Sinulog, Bay? Nganong daghang tawo man ang naagni niini?

Nganong sikat man lagi gihapon ang Sinulog bisan sa mga dili banyaga, Bay? Nganong daghang Sugbuanon man nga atua sa nagkadaiyang suok sa kalibutan ang nangandoy makauli dinhi sa Sugbo panahon sa Sinulog? Tungod ba kini sa sayaw-sayaw sa kadalanan matag ikatolong Dominggo sa Enero?

Bay, sa dili ka pa mabuta sa komersiyalismo nga mituhop na sa atong pagsaulog sa Sinulog, aduna ko’y pangutana. Kaila ka’g “panaad”? Pananglitan, duna ko’y ipabuhat nimo nga lisud kaayo lampuson. Kung mabuhat nimo kini, molatay ko sa alambre. Nanaad ako nga molatay sa alambre kung matuman nimo ang akong hangyo. Mao kana’y panaad, ug wala malahi niini ang mga panaad nga gihimo sa atong mga igsoong deboto ngadto sa Santo Nino. Gituhoan nga gabaan ang si bisan kinsang dili motuman sa ilang panaad ngadto sa Santo Nino.

Panaad. Sa akong pangagpas, mao kini ang hinungdan nganong mangandoy pag-uli ang kadaghanan natong mga igsoong Sugbuanon nga atua sa halayo. Tingali, kadaghanan sa mga moduaw nga banyaga naagni lamang sa sayaw-sayaw. Apan ang kasagaran sa mga Sugbuanon mobalik gayud aron motuman sa ilang panaad sa Santo Nino.

Senor Santo Nino, kung imo lamang akong panalipdan batok sa mga katalagman samtang nagtrabaho ko didto sa Dubai, manaad gyud ko pag-uli matag Sinulog aron modagkot og kandila sa imong altar.

Senor Santo Nino, kung imo lamang akong gasahan og anak nga lalaki (kay unom na ka buok akong anak–pulos babaye!), manaad gyud ko pag-Sinu’ug matag Biyernes sa basilica. Dili gyud ko mobayad lang nianang mga manang nga namaligya’g kandila nga tag-piso.

Senor Santo Nino, kung imo lamang akong papasaron sa among board exam sa Accountancy, manaad gyud ko nga mohalok sa imong imahen (bahala na’g taas ang laray sa mga tawo) diha sa basilica matag Biyernes ug modagkot og kandila isip pasalamat kanimo.

Senor Santo Nino, kung imo lamang luwason ang akong bugtong anak gikan sa iyang balatian, manaad gyud ko nga mag-ampo sa imong nobena matag Biyernes ug modagkot og kandila diha sa basilica matag piyesta nimo.
Bay, kini mga tipik lamang sa mga nagkalain-laing panaad nga himoon sa bagang duot sa katawhan nga nagmahal sa Balaang Bata. Dili sab ikatingala nga dili lamang mga Sugbuanon ang molitok niining mga panaad alang sa Balaang Bata; lakip sab ang daghang mga igsoon natong Filipino.

Kining kultura sa panaad dako kaayo’g kalambigitan sa atong naandang katahuran: “Pit Senyor!” Aduna’y nag-ingon nga ang orihinal nga katahuran mao kini: “Sangpit Senyor!” Ang maong katahuran, Bay, nagpadayag sa dakong pagsalig sa mga tawo diha kang Santo Nino. Matud pa sa nobena alang sa Santo Nino, dili gayud kuno niya ilimod ang tanang mga hangyo niadtong tawo nga moduol ug mosangpit kaniya. Busa, haum kaayo ang atong katahuran: “Sangpit Senyor!” Apan tungod sa atong katapulan, namubo na lang hinuon ug nahimong “Pit Senyor!” Pastilan!

Bisan kanang sayaw nga abante-kausa-atras-kaduha nga gitawag nato’g Sinulog, gikan kana sa paganong sayaw sa mga karaang Sugbuanon isip pagsimba sa ilang mga diyos-diyos kaniadtong karaang panahon. Pag-abot sa mga Kastila, gipulihan nila ang mga imahen sa paganong anito og mga imaheng Katoliko, sama sa krusipiho ug Santo Nino. Hinuon, wala mawala sa kulturang Sugbuanon ang sayaw sa pagsimba, apan sa pag-abot sa mga Kastila, ang sayaw sa pagsimba gipahinungod na sa mga karaang Sugbuanon ngadto sa Santo Nino, ug dili na sa mga paganong anito. Busa, natawo ang kasaulogan nga gitawag nato karon og Sinulog.

Busa, Bay, ang Sinulog dili lamang usa ka ethnic dance sama sa Singkil o Maglalatik. Usa kini ka sayaw-pangaliyupo (dance-prayer) o simbayaw (simba-sayaw o worship dance). Ang Sinulog usa ka sayaw sa pagsangpit ngadto sa Balaang Bata.

Sa laing bahin, Bay, pasagdan nato kadiyot kanang mga kandila sa basilica ug ipunting nato ang atong panan-aw sa sekular nga aspekto niining dakong Pangilin. Nakahigayon ko paghapit sa Fuente Osmena ganina. Pastilan, Bay! Sadya kaayo ang rotunda ug daghang mga tawo ang nag-alipungad didto. Unsa’y hinungdan? Daghan! Aduna’y mga naninda og pagkaon. Aduna’y mga duwa. Aduna’y mga pasundayag-kulturanhon diha sa dakong entablado nga gitukod sa komiteba sa Sinulog niining dakbayan. Ang tibuok rotunda, Bay, nahisama sa usa ka dakong peryahan nga gikoralan og lingin.

Pastilang daghanang mga tawo, Bay! Bata, tiguwang, babaye, lalaki, bayot, tomboy, hip-hop, retro, de-barong, de-t-shirt, bag-ong ligo, wala’y ligo, estudyante, OSY (out-of-school youth),… Nagbaha og mga tawo ang rotunda. Nag-ilogay sa imong panan-aw ang mga talan-awon ug kalingawan. Nagbaha sab ang pagkaon ug mga tinda.

Naglakaw ko gikan sa rotunda paingon sa Colon, agi’g Jones Avenue. Pastilan, Bay, abi ba nako’g ang mga makalingaw nga talan-awon atua ra sa rotunda! Diha sa sidewalk gikan sa eskina sa Abellana National School hangtud sa eskina P. del Rosario, Bay, naglaray ang mga tindahang gi-atopan og trapal.

Pastilan, Bay, lain-lain lang ang mga gitinda didto. Pagkaon, sinina, bag, kutsara, tinidor, kutsilyo, sundang, VCD, VCD player, relo, kuwintas, panty, bra, brief, bakus, sunglasses, radyo, habol, ug uban pa. Nahisama kining bahina sa dakbayan sa usa ka gamay nga department store. Gitugotan sa pamunoan niining dakbayan ang pagpaninda dinhing dapita, Bay, aron madugang-dugangan ang salapi sa panudlanan sa atong dakbayan. Apan temporaryo lamang kining maong mga tindahan. Inig human sa Sinulog, gub-on ra sab kining mga tindahan. Si-ut kaayo ang agianan, Bay!

Wala gayud nako kapugngi ang paghapit-hapit sa mga tindahan, Bay. Nadani man gud ko sa nagkadaiyang kolor sa mga naglaray nga mga tinda. Nalipong ko kadiyot didto sa siyudad, Bay.

Pastilan, Bay, kung buot hunahunaon, ang mga susamang kalingawan sa mata, dila, dalunggan, ug ilong mao’y hilabihang nakapahaylo sa dakong bahin sa mga moduaw dinhi sa Sugbo matag Sinulog.

Busa, Bay, kung aduna ka’y laraw pagduaw sa dakbayan niining panahon sa Sinulog, pagdala og daghang Biogesic kay basin malipong sab ka sa kadaghan sa tawo o sa nagkalain-laing kolor. Ayaw na lang pagdala’g tubig kay dagha’g namaligya og binotelyang mineral water. Ug sa imong paglaroy-laroy niining kadalanan sa Dakbayan sa Sugbo panahon sa Sinulog, hinaut unta dili nimo kalimtan nga ang tinuod nga kahulogan sa Sinulog dili kanang mga tindahan duol sa Abellana, o kanang sayaw-sayaw sa kadalanan. Hinonoa, mahinumduman unta nimo nga ang Sinulog usa ka kasaulogan sa dakong pagtoo sa mga Sugbuanon alang sa ilang kaduolan, kasaligan, ug masangpit nga Senor Santo Nino.